آیت ولایت

شك نيست كه ركوع در اين آيه به معنى ركوع نماز است، نه به معنى خضوع، زيرا در عرف شرع و اصطلاح قرآن، هنگامى كه ركوع گفته مى‏شود به همان معنى معروف آن يعنى ركوع نماز است، و علاوه بر شان نزول آيه و روايات متعددى كه در زمينه انگشتر بخشيدن على ع در حال ركوع وارد شده و مشروحا بيان خواهيم كرد، ذكر جمله‏ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ نيز شاهد بر اين موضوع است، و ما در هيچ مورد در قرآن نداريم كه تعبير شده باشد زكات را با خضوع بدهيد، بلكه بايد با اخلاص نيت و عدم منت داد.
همچنين شك نيست كه كلمه” ولى” در آيه به معنى دوست و يا ناصر و ياور نيست زيرا ولايت به معنى دوستى و يارى كردن مخصوص كسانى نيست كه نماز مى‏خوانند، و در حال ركوع زكات مى‏دهند، بلكه يك حكم عمومى است كه همه مسلمانان را در بر مى‏گيرد، همه مسلمين بايد يكديگر را دوست بدارند و يارى كنند حتى آنهايى كه زكات بر آنها واجب نيست، و اصولا چيزى ندارند كه زكات بدهند، تا چه رسد به اينكه بخواهند در حال ركوع زكاتى بپردازند، آنها هم بايد دوست و يار و ياور يكديگر باشند.
از اينجا روشن مى‏شود كه منظور از” ولى” در آيه فوق ولايت به معنى‏سرپرستى و تصرف و رهبرى مادى و معنوى است، بخصوص اينكه اين ولايت در رديف ولايت پيامبر ص و ولايت خدا قرار گرفته و هر سه با يك جمله ادا شده است. و به اين ترتيب، آيه از آياتى است كه به عنوان يك نص قرآنى دلالت بر ولايت و امامت على ع مى‏كند. ( مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، 28جلد، 1371 ه.ش.)
صاحب تفسیر المیزان می فرماید: و علاوه بر همه وجوهى كه گفته شد روايات بسيارى از طريق اماميه و هم از طريق خود اهل سنت هست كه همه دلالت دارند بر اينكه اين دو آيه(إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّه وَ رَسُولُه‏۔۔ وَ مَن يَتَوَلَّ اللَّه وَ رَسُولَه‏۔۔۔) در شان على بن ابى طالب (ع) وقتى كه در نماز انگشتر خود را صدقه داد نازل شده است، بنا بر اين، اين دو آيه متضمن حكم خاصى هستند و شامل عموم مردم نيستند. ( طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، 20جلد، تفسیر آیت )
تفسیر نور نور در مورد این آیت چنین می فرماید: در شأن نزول آيه آمده است: سائلى وارد مسجد شد و از مردم درخواست كمك كرد. كسى چيزى به او نداد. حضرت على عليه السلام در حالى كه به نماز مشغول بود، در حال ركوع، انگشتر خود را به سائل بخشيد. در تكريم اين بخشش، اين آيه نازل شد.
ماجراى فوق را ده نفر از اصحاب پيامبر مانند: ابن عباس، عمّار ياسر، جابربن عبداللّه، ابوذر، انس‏بن مالك، بلال و … نقل كرده‏اند و شيعه و سنّى در اين شأن نزول، توافق دارند. عمّار ياسر مى‏گويد: پس از انفاق انگشتر در نماز و نزول آيه بود كه رسول‏خدا صلى الله عليه و آله فرمود:«مَن كنتُ مولاه فعلىّ مولاه». پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در غديرخم، براى بيان مقام حضرت على عليه السلام اين آيه را تلاوت فرمود. و خود على عليه السلام نيز براى حقّانيّت خويش، بارها اين آيه را مى‏خواند. ابوذر كه خود شاهد ماجرا بوده است، در مسجد الحرام براى مردم داستان فوق را نقل مى‏كرد.
كلمه‏ى «ولى» در اين آيه، به معناى دوست و ياور نيست، چون دوستى و يارى مربوط به همه مسلمانان است، نه آنان كه در حال ركوع انفاق مى‏كنند.
امام صادق عليه السلام فرمودند: منظور از الَّذِينَ آمَنُوا …، على عليه السلام و اولاد او عليهم السلام تا روز قيامت هستند. پس هركس از اولاد او به جايگاه امامت رسيد با اين ويژگى مثل اوست، آنان در حال ركوع صدقه مى‏دهند. ( قرائتى، محسن، تفسير نور، 10جلد، تفسیر )