پایان مذاکرات ژنو۴؛ تداوم کارشکنی معارضه به قیمت جان مردم سوریه

مذاکرات صلح سوریه موسوم به «گفتگوهای ژنو۴» به مدت یک هفته در سوئیس برگزار شد. این مذاکرات که اخیرا به پایان رسیده است، طبق اعلام «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در سوریه به نتیجه مشخصی منجر نشد. انتظار می رفت که مذاکرات ژنو۴ در راستای تکمیل توافق‌های صورت گرفته در دور پیشین مذاکرات که در شهر «آستانه» قزاقستان انجام شد، باشد. با این حال، خروجی این مذاکرات چیزی جز توافق بر سَر مباحث کلی که اغلب، تکراری نیز هستند، نبود. طرف‌های شرکت کننده در این مذاکرات ضمن توافق بر سر تداوم گفتگوهای صلح، اعلام کردند که با تروریسم نیز مخالف هستند. شرکت کنندگان در این مذاکرات همچنین بر سر یک جدول زمانی برای حل و فصل بحران سوریه به توافق رسیدند. 

در جریان مذاکرات ژنو۴ همچون ادوار گذشته مذاکرات شاهد کارشکنی های معارضان سوری بودیم. معارضان سوری شرکت کننده در این دور از مذاکرات همچنان بر پیش شرط های خود برای توافق با دولت سوریه به منظور حل و فصل بحران این کشور اصرار ورزیدند. از جمله مهمترین این پیش شرطها می توان به مسأله «لزوم کناره گیری اسد از قدرت» اشاره کرد. این در حالی است که هم دمشق و هم هم‌پیمانان منطقه‌ای 

اصرار معارضان بر لزوم کناره گیری اسد از قدرت با وجود آگاهی آنها از مخالفت قاطع دمشق با این مسأله تنها می تواند یک معنا داشته باشد و آن تعمدی بودن کارشکنیها در مسیر موفقیت مذاکرات صلح است

و بین‌المللی آن اعلام کرده اند که بحث بر سَر کناره گیری اسد از قدرت، غیرقابل مذاکره بوده و تصمیم گیری در این خصوص تنها در اختیار مردم سوریه است. علیرغم اینکه مردم سوریه همچون دیگر ملتها باید از حق تعیین سرنوشت خود برخوردار باشند، اما همچنان شاهد هستیم که معارضان ضمن نادیده گرفتن حداقل حقوق ملت سوریه، قصد دارند برای آنها تعیین تکلیف بکنند.

اصرار و پافشاری معارضان سوری بر لزوم کناره گیری بشار اسد از قدرت با وجود آگاهی آنها از مخالفت قاطع دمشق و هم‌پیمانان آن با این پیش شرط، تنها می تواند یک معنا داشته باشد و آن چیزی جز تعمدی بودن کارشکنی ها و سنگ اندازی ها در مسیر موفقیت مذاکرات صلح سوریه، نیست. معارضان سوری با وجود اینکه از پاسخ طرف مقابل خود در قبال پیش شرط‌های تعجب برانگیزشان به خوبی اطلاع دارند، اما کورکورانه همچنان بر این پیش‌شرط‌ها اصرار می ورزند تا موفقیت مذاکرات صلح را با موانع جدی روبه رو سازند. 

بخشی از دلایل عدم موفقیت آمیز بودن مذاکرات ژنو۴ به مسأله‌ مهمی بازمی گردد که «بشار الجعفری» رئیس هیأت مذاکره کننده سوری به صراحت بدان اشاره کرد. الجعفری در این خصوص گفت: «مذاکرات ژنو در گرو مواضع هیأتی قرار دارد که بخشی از تروریسم در بدنه آن نفوذ کرده است». واقعیت این است که بخشی از تروریسم امروز در بدنه معارضان سوری نقش آفرینی می‌کند و این، درست همان چیزی است که روند گفتگوهای صلح را طی ماه‌های گذشته با خلل جدی مواجه ساخته است. زمانی که «محمد علوش» عضو برجسته گروه تروریستی «جیش الاسلام» به عنوان نماینده ارشد معارضان سوری در مذاکرات صلح تعیین می شود، بدون شک نمی توان انتظار خروجی مناسبی از این مذاکرات داشت. 

در واقع، این مسأله موجب شده تا تروریست های تکفیری مستقر در خاک سوریه نیز نماینده‌ای را در جریان مذاکرات صلح از سوی خود داشته باشند. نفوذ تروریسم در بدنه معارضه سوریه تحقق دو مسأله اصلی «تفکیک گروه های تروریستی از گروه های مسلح» و «نبرد جدی با تروریسم» از سوی معارضان را در هاله ای از ابهام قرار داده است 

امروز شاهد نوعی «چندصدایی» در میان معارضان هستیم؛ بخشی از آنها بر مواضع خود در قبال دولت دمشق اصرار می ورزند و بخشی دیگر نیز مواضع معتدلی در قبال دمشق اتخاذ کرده و می کنند

و موجب شده تا آنها نتوانند در این زمینه نقش فعال و سازنده ای از خود به نمایش بگذارند. نتیجتا «مبارزه جدی با تروریسم» که یکی از مستلزمات اصلی تحقق راهکار سیاسی برای برون رفت از بحران سوریه است، به طور کامل مغفول می ماند. 

مسأله بعدی که به عنوان یکی از موانع دیگر در مسیر مذاکرات صلح سوریه و به ویژه مذاکرات اخیر در شهر ژنو سوئیس مطرح می شود، مسأله وجود اختلافات داخلی میان معارضان است. امروز شاهد نوعی «چندصدایی» در میان معارضان سوری هستیم. بخشی از معارضان که تحت الحمایه ترکیه، عربستان، قطر و ایالات متحده آمریکا هستند همچنان بر مواضع افراطی خود در قبال دولت دمشق اصرار می ورزند. این در حالی است که بخش دیگری از معارضان که به «هیأت قاهره» معروف بوده و تحت الحمایه مصر هستند، مواضع معتدلی در قبال دولت دمشق اتخاذ کرده و می کنند. کما اینکه «جهاد المقدسی» رئیس هیأت قاهره پیشتر اعلام کرده بود که این هیأت هیچ مانعی در برابر حضور بشار اسد در دوره انتقالی در سوریه نمی بیند.

در این میان اما، نباید از حمایت های خارجی منطقه‌ای و بین المللی از معارضان در مسیر به شکست کشاندن مذاکرات صلح غافل شد. طی سالهای اخیر معارضان سوری همواره تحت حمایت عربستان، قطر، ترکیه و ایالات متحده آمریکا بوده اند. در همین راستا، همزمان با تداوم مذاکرات ژنو۴ برخی طرفهای خارجی از جمله آمریکا با ارائه پیش‌نویس قطعنامه ضد سوری به شورای امنیت سازمان ملل متحد، عملا و علنا در مسیر به شکست کشاندن مذاکرات صلح گام برداشتند. هرچند که این قطعنامه با وتوی روسیه و چین مواجه شد اما بار دیگر عدم حسن نیت حامیان معارضان و تروریسم در سوریه برای تحقق راهکار سیاسی در این کشور را به نمایش گذاشت.

در همین ارتباط، همزمان با برگزاری مذاکرات ژنو۴ شاهد وقوع چند انفجار تروریستی همزمان در استان حمص بودیم؛ انفجارهایی که بدون شک حامل پیام مهمی برای دولت دمشق و هیأت مذاکره کننده آن در ژنو بودند. حتی «بشار الجعفری» رئیس هیأت مذاکره کننده سوری

فتح شهر تدمر موجب شد تا معارضان و حامیان آن بیش از پیش به این واقعیت پی ببرند که دستشان در برابر دولت سوریه بسیار خالی است.

در ژنو اعلام کرد که این هیأت پیام عاملان این انفجارها را دریافت کرده است. معارضان سوری حتی زحمتِ محکومیت زبانی این انفجارها را که ده‌ها کشته و زخمی از میان غیرنظامیان بیگناه برجای گذاشت، به خود ندادند. این انفجارها که با حمایت دستگاه های اطلاعاتی کشورهای حامی تروریسم به وقوع پیوستند، حامل پیامی جز اعلام مخالفت با روند صلح در سوریه نبودند.

از سوی دیگر، همچون ادوار گذشته مذاکرات سیاسی درباره سوریه، نیروهای این کشور موفق شدند دستاورد بزرگ دیگری را در عرصه میدانی رقم بزنند تا این دستاورد بزرگ آب سردی بر پیش‌شرط‌های مضحکانه معارضه باشد. آزادسازی کامل شهر باستانی «تدمر» در استان حمص، دستاوردی بود که معارضان سوری و حامیان منطقه ای و بین المللی‌شان، تحقق آن ـ حداقل در بازه زمانی کنونی ـ را انتظار نداشتند. فتح شهر تدمر موجب شد تا معارضان و حامیان آن بیش از پیش به این واقعیت پی ببرند که دستشان در برابر دولت سوریه بسیار خالی است. تسلط کامل نظامیان سوری بر شهر استراتژیک و باستانی تدمر، معارضان را بیش از پیش در موقعیت ضعف قرار داد. بدون شک این دستاورد، سیلی محکمی بر صورت کسانی بود که همزمان با برگزاری مذاکرات ژنو۴ برای به شکست کشاندن کامل آن از هیچ تلاشی دریغ نکردند.

در هر صورت، با توجه به روند میدانی کنونی در سوریه و اینکه نظامیان ارتش این کشور هم اکنون ابتکار عمل را در بسیاری از مناطق و شهرهای استراتژیک برعهده دارند، معارضان و حامیان آنها به خوبی می دانند که چاره ای جز تن دادن به راه حل سیاسی جهت حل و فصل بحران سوریه ندارند. هرچند که از این پس نیز شاهد طرح پیش‌شرط هایی از سوی معارضان برای مذاکره با دولت سوریه خواهیم بود اما در نهایت این، معارضان هستند که همه چیز را در این کشور خواهند باخت؛ کمااینکه تاکنون نیز چنین شده است.