قران سنجه ای مهم، اما مغفول در تشخیص گزارش های سیرۀ معصومان ع.

قران سنجه ای مهم، اما مغفول در تشخیص گزارش های سیرۀ معصومان ع

دکتر علی موسی عرفانی

دست یابی به سیرۀ ناب از آرمان های همیشگی دانشمندان اسلامی بویژه عرف علمی شیعه امامیه بوده است، در این راه تلاش بسیاری انجام شده است که سیرۀ امامان معصوم ع را آنگونه که شایستۀ الگو قرار گرفتن است نظم و ترتیب بخشیده به جامعۀ بشری معرفی نمایند، اما هنوز هم به این توفیق دست نیافته است که بتوان با جمع بندی خاصی، سیره را به عنوان یک قانون مدون زندگی مطلوب انسانی مطرح سازد، علت این کار را باید در موانع موجود جستجو کرد، از جمله مهمترین مانعی که در این مسیر با آن مواجه است وجود اخبار جعلی و ساختگی راجع به سیرۀ آنان است که بسان تند بادی بر آن زندگی شفاف و الگومند امامان معصوم ع غبار می ریزد و فضا را بگونه ای تاریک و مکدر می نماید که راه پویان این مسیر، راه خود را گم کرده به منزل مقصود نمی رسند، چنانچه امامان معصوم ع خود قبل از دیگران این مشکل را درک کرده راهکاری برای مواجه نشدن با چنان معضلاتی ارائه داده بودند که با تمام شهرت وکار آمدی که دارد هنوز هم مورد غفلت واقع شده است، این راه کار، گرچه تحت عنوان « عرض حدیث بر قران» شهرت دارد و در حوزۀ فقه گاهی مورد استفاده قرار می گیرد اما نباید آن را قاعده ای مختص به روایات و سخنان أئمه دانست بلکه گزارش های متعلق به سیرۀ عملی معصوم را نیز شامل می شود و به عنوان داوری قاطع می تواند در تشخیص گزارش های سره از ناسره در بررسی گزارش های سیره نیز مورد استفاده قرار گیرد.
در پرتوی مبنای کلامی هماهنگی سیره عملی معصومان با قران، این قاعده، همانند حوزۀ حدیث شناسی، یکی از کار آمد ترین و متقن ترین معیار سنجش گزارش‌های سیره عملی معصومان نیز بوده است، اما تجرباتی در چگونگی استفاده از آن در بررسی گزارش‌های سیره کسب نشده است، خوانش‌های متغایر و نا هماهنگ و امکان توجیه هرنوع قرائت و تفسیری از سیره، نتیجۀ غفلت از این قاعدۀ معتبر علمی عقلائی است که سپری محکم در دفاع از اخبار درست و مانعی قوی در ورود و پذیرش اخبار نادرست به حساب می‌آید؛ اکنون که به فضل توجه دانشمندان، سیره در مسیر تخصصی شدن واقع شده، لازم است که شیوه‌های کاربرد این قاعده در عمل مورد توجه قرار گیرد که به دلیل برخورداری از اتقان خاص آن، امکان غربالگری و تشخیص گزارش‌های سره از ناسره را فراهم ساخته نقش مهمی در کاهش منازعات سیره پژوهان در تحلیل شیوۀ رفتار عملی معصومان ایفا خواهد نمود.